از لحاظ فیزیوپاتولوژی(اسباب و علل ایجاد بیماری) نسیان یا فراموشی در پزشکی ایرانی، علل قابل تأمّلی مطرح شده است. نسیان یکی از امراض سر است که به سه قسم تقسیم می شود: فساد ذکر، فساد فکر، فساد تخیّل.
فساد ذکر:
در این حالت همه حواس ظاهری سالم هستند؛ ولی هرچه دیده یا شنیده می شود، زود فراموش می کند. دو گونه است: یکی آنکه قوّت حفظ باطل و معدوم شود. دوم آنکه نقصان پذیرد.
این بیماری به طور کلّی دو سبب عمده دارد:
۱٫ غلبه سردی و رطوبت بر قسمت خلفی مغز که محل حفظ است. بنابراین هرچیزی که واردش می شود، حفظ نمی شود. زیرا حفظ کاری با یبوست (خشکی) معتدل است و با رطوبت منافات دارد. [بطلان و نقصان حفظ نیز بسته به قوّت و ضعف سبب است.]
علامت: خواب زیاد، سنگینی سر خصوصاً در قسمت خلفی، جاری بودن رطوبت دائمی از مغز.
علاج: پاکسازی مغز با داروهای مخصوص (از حقته، ایارجات، مطبوخات، عطسه آورها، روغن مالی و معاجین گرم)
سکنجبین عنصلی در این مرض خیلی سودمند می باشد.
۲٫ غلبه سردی و خشکی بر قسمت خلفی مغز؛ تا حدّی که هیچ چیز در آن وارد نشود. این مورد نسبت به قبلی، کمتر اتّفاق می افتد.
علامت: بی خوابی دائمی، احساس خشکی در قسمت خلفی مغز (ونبودن ترشحات)، صحبت کردن به سختی و بافاصله و کند، سر به عقب کشیده شدن.
علاج: برای رطوبت بخشی و گرم کردن سر، اسفیدباج (شوربا، آش ساده، بدون چاشنی و ترشی) بخورند. مغز ساق گاو ماده، روغن بادام شیرین و بابونه بر قسمت خلفی مغز بمالند.
– گاهی نیز سردی ساده (بدون رطوبت یا خشکی) باعث فساد ذکر می شود که علامتش چیزی میان دو نوع مذکور است و علاجش فقط گرم کردن.
