بستن لوله های رحمی (توبکتومی)

لوله های فالوپ

هر يك از لوله های فالوپ )لوله رحم ( از يكي از گوشه های رحم به سمت خارج كشيده شده و مسير عبوری تخمك از تخمدان به طرف رحم را تشكيل مي دهد . اين لوله ها نقش حياتي را در باروری يك زن ايفا مي كنند. هر كدام از لوله های رحم حدود ۰۱ سانتيمتر طول داشته و انتهای خارجي آن به شكل شيپور است . لوله رحم دارای يك ساختمان عضلاني خاصي است كه بطور هماهنگ منقبض شده و قابليت جابجا شدن را دارند. تخمك و اسپرم در نيمه خارجي لوله يعني در ناحيه آمپول به يكديگر مي رسند. پديده لقاح در اين محل اتفاق افتاده و پس از آن تخمك بارور شده به حركت خود به طرف رحم ادامه خواهد داد . لوله از ساختمان پيچيده ای برخوردار بوده و برخلاف يك لوله معمولي ، جدار داخلي آن چينهايي دارد و از يكسری زوائد موئي شكل به نام مژك پوشيده شده كه با حركت خود تخمك و جنين را در طول لوله به طرف رحم به جلو مي راند . جدار داخلي لوله علاوه بر اعمال فوق مايعي را ترشح مي كند كه تخمك و جنين در ضمن عبور از لوله از آن تغذيه مي كنند .

بستن لوله های رحمی (توبکتومی)

بستن لوله های رحمي خانم ها يك عمل جراحي ساده و بي خطر است در اين عمل لوله های رحمي فرد در طي عمل بيهوشي عمومي ) يا بي حسي موضعي ( بسته مي شود . اين عمل توسط متخصصين زنان يا جراح عمومي بصورت سرپايي (و يا بستری با يك روز اقامت ) در بيمارستان انجام مي شود . با بسته شدن لوله های رحمی ( فاصله بين رحم و تخمدان ها ) از رسيدن اسپرم و تخمك به يكديگر و تشكيل سلول تخم جلوگيری به عمل مي آيد .

مزايا توبکتومی :

• دايمي بودن .
• ميزان اثر بالا .
• به يادآوری و مراجعه مكرر نياز ندارد .
• برای سلامتي فرد در دراز مدت عارضه ندارد .
• بر روابط جنسي تاثير ندارد .
• كاهش ابتلا به سرطان تخمدان .

معايب توبکتومی :

• نياز به عمل جراحي
• پرهزينه بودن و دشوار بودن عمل جراحي برگشت باروری

عوارض غير شايع توبکتومی :

۱- احتمال تغيير ميزان عادت ماهيانه
۲- افزايش احتمال حاملگي خارج از رحمي ( در صورت بروز بارداری )
۳- احتمال ايجاد كيست تخمدان
۴-  مانند ساير اعمال جراحي مي تواند خطر های بيهوشي را ( به ميزان بسيار كم ) به همراه داشته باشد .

نکات مهم در مورد بستن لوله های رحمی (توبکتومی) :

 – بايستي قبل از عمل TL ضمن مشاوره دقيق به زن و شوهر در مورد هزينه زياد و دشوار بودن عمل
برگشت باروری و احتمال ضعيف موفق بودن اين عمل مشاوره دقيق انجام داد .

• اين روش برای زوجيني كه خانواده خود را از نظر تعداد كامل كرده اند و از زندگي با ثباتي برخوردارند. مناسب است قبل از عمل بايد رضايت فرد متقاضي و همسر وی كسب شود .
• لازم است با توجه به فاكتورهای سن ، تعداد و سن فرزندان متقاضي ضمن انجام مشاوره به فرد در اتخاذ تصميم مناسب كمك شود .

زمان انجام عمل

۱- در صورت اطمينان از باردار نبودن فرد بستن لوله های رحمی در هر زماني از سيكل وی امكان پذير است . (دوهفته اول عادت ماهيانه زمان مناسب تری است )
۲- پس از زايمان طبيعي
۳- هنگام سزارين ( بستن لوله های رحمی به راحتي امكان پذير است . )

توجه : پس از سقط و نيز در فاصله زماني ۷ ۲۴ روز پس از زايمان ، زمان مناسبي برای انجام عمل لوله بستن نيست .

تذكر ها قبل از عمل توبکتومی :

• نخوردن مايعات و مواد غذايي حداقل ۹ ساعت قبل از عمل
• مصرف نكردن دارو از ۴۲ ساعت قبل از عمل ) مگر به تجويز پزشك )
• حمام كردن شب قبل از عمل ، استفاده از لباس تميز و راحت
• نداشتن لوازم زينتي و لاك ناخن
• داشتن همراه برای برگشت به منزل ( در صورت امكان )

تذكرهای بعد از عمل لوله بستن رحمی ( توبکتومی) :

مراقبت های بعد از عمل :

• حمام كردن روزانه
• استفاده از مسكن ( در موارد احساس درد )
• تميز و خشك نگهداشتن محل بخيه
• نداشتن نزديكي حداقل تا يك هفته ) اگر درد پس از يك هفته ادامه يابد ، لازم است كه تا زمان رفع درد از نزديكي خودداری گردد .
• خودداری از برداشتن اجسام و اشيای سنگين تا يك هفته .

هشدارها

• تب بالاتر از ۸۹ درجه .
• درد و تورم محل بخيه و خروج چرك و خون از آن تا يك هفته .
• درد شكمي كه بدتر شده يا از بين نرود .
• اسهال .
• از حال رفتن .

در صورت بروز هر كدام از موارد فوق ، فرد به مركز بهداشتي درماني مراجعه شود . حاملگي در افرادی كه لوله های خود را بسته اند : حاملگي در اين افراد بسيار كم بوده ولي در صورت تاخير عادت ماهيانه ، تهوع ، حساس شدن پستانها ، درد و حساسيت زير شكم و خونريزی از رحم بايد بررسي انجام شود . حاملگي بعد از TL ، محتمل وممكن خواهد بود . بايد توجه داشت كه چون نيمي از اين موارد موبوط به حاملگي خارج از رحم مي باشد ، در هر مورد شك به حاملگي بايد خارج رحمي بودن آن بررسي شود .

سن مناسب برای بستن لوله های رحمی :

اين عمل برای خانمهايي كه تعداد فرزندان آنها كامل مي باشد وبالای ۸۵ سال هستند، مناسب است . در مورد كسانيكه سن آنها زير ۸۱ سال مي باشد، با در نظر گرفتن احتمال ازدواج مجدد و … بهتر است مشاوره دقيق انجام شده و عمل بادر نظر گرقتن كليه موارد و احتياطات لازم انجام شود .

روش جراحی بستن لوله های رحمی (توبکتومی)

دو روش جراحي كه امروزه بيشتر از آنها استفاده مي شود عبارتند از:

۱ ) مينی لاپاراتومی

 ۲ ) لاپاراسکويی

ساير روشهای جراحي برای بستن لوله های رحم شامل لاپاروتومي ، كولپوتومي ، كولدوسكوپي ، هيستروسكوپي و هيستركتومي مي باشد . هر كدام از اين روشها دارای معايب و مزايايي مي باشند . شما مي توانيد با مشورت با پزشكتان بهترين روش را برای بستن لوله ها انتخاب نماييد . در روش جراحي لاپاروسكوپي ، شكم را با گاز دی اكسيد كربن پر مي كنند بطوريكه حفره شكم به صورت يك بادكنك از رحم و لوله های رحم جدا مي شود . سپس جراح با ايجاد يك برش كوچك در زير ناف ، دستگاه لاپاروسكوپ را كه شبيه يك تلسكوپ مي باشد را از اين سوراخ وارد بدن مي كند . يك برش كوچك ديگر ، درست در بالای خط رويش موهای عانه ايجاد مي گردد تا از طريق آن دستگاهي كه برای بريدن، دوختن يا سوزاندن لوله ها مورد استفاده قرار مي گيرد وارد بدن شود . كل زمان جراحي حدود نيم ساعت طول خواهد كشيد . بعد ازجراحي توصيه مي شود كه دو تا سه روز استراحت مطلق صورت پذيرد و به مدت يك هفته نيز فعاليتهای سبك انجام شود . فعاليت جنسي را مي توان وقتي كه خانم احساس راحتي مي نمايد (معمولا بعد از يك هفته) دوباره از سر گرفت . خانمهايي كه جراحي آنها از طريق مهبل انجام مي شود لازم است به مدت دو هفته چيزی را در داخل مهبل خود نكنند تا از بروز عفونت جلوگيری شود . برگرداندن عقيم سازی يكي از روشهای تنظيم خانواده در زنان عقيم سازی به روش بستن لوله هاست كه امروزه به طريقه لاپاراسكوپي انجام مي شود. هدف از عمل جراحي فوق بستن لوله ها و جلوگيری از تماس اسپرم و تخمك با يكديگر است .

چرا برخی از زنان متقاضی باز كردن لوله های رحمی خود هستند؟

عده زيادی از مردم از اينكه لوله های خود را بسته اند احساس رضايت مي كنند. برعكس عده ای از زنان پس از آن بسيار ناراحت بوده و حاضرند هر كاری را انجام دهند كه مجدداً لوله های آنها باز شود. شايعترين علت آن هم مرگ يكي از فرزندان و يا ازدواج مجدد بيماران است كه آرزو مي كنند از شوهر فعلي هم فرزندی داشته باشند .

چه اقدامي مي شود انجام داد؟

در مواقعي كه طول كافي از لوله حتي فقط در يك طرف باقي مانده باشد، امكان جراحي ميكروسكوپي جهت اتصال لوله ها به هم وجود خواهد داشت . در حقيقت هرچه طول بيشتری از لوله سالم باشد احتمال حاملگي بيشتر خواهد بود. بنابراين ، بيماراني كه لوله رحمي آنها از راه لاپاراسكوپي و با استفاده از حلقه های مخصوص يا
كليپس بسته شده است از شانس عالي برای حاملگي پس از عمل جراحي ميكروسكوپي برخوردار مي باشند زيرا در اين روش ها احتمال آسيب به لوله بسيار كم است .

پس از بررسي و مطالعه شرح عمل جراحي قبلي بيمار، بهتر است قبل از عمل جراحي اصلي يك لاپاراسكوپي به منظور ارزيابي وضعيت لوله های رحمي انجام شود. اگر لوله بيمار از وضعيت خوبي برخوردار باشد آنگاه مي توان عمل جراحي ميكروسكوپي را انجام داد و ميزان حاملگي در آن صورت بيش از ۷۵ % خواهد بود .

سوالات شايع ددر رابطه با توبکتومی

۱٫ آيا زن با بستن لوله های رحمي ميل جنسي اش را از دست مي دهد ؟ آيا چاق مي شود ؟

خير، بعد از بستن لوله های رحمي نه تنها زن ميل جنسي اش را از دست نمي دهد بلكه از آن لذت بيشتری هم مي برد به دليل اينكه ديگر نگراني در مورد حاملگي مجدد ندارد. همچنين اين جراحي بر وزن فرد اثر نگذاشته و افزايش وزن ايجاد نمي شود .

۲٫ آيا بستن لوله های رحمي را فقط برای زنان خاص بايد پيشنهاد كرد ؟

خير، قانوني جهت انجام يا عدم انجام بستن لوله ها برای افراد خاصي وجود ندارد و همچنين نبايد انتخاب اين روش بر فرد تحميل گردد بلكه بايد هر زني خودش تصميم بگيرد كه آيا لوله هايش را ببندد يا خير .

۳٫ آيا استفاده از بي هوشي عمومي نسبت به بي حسي موضعي ارجح است ؟

خير ، بي حسي موضعي كم خطر تر از بيهوشي عمومي است و همچنين بعد از بي حسي موضعي زن احساس بهتری در مقايسه با بيهوشي عمومي دارد .

۴٫ آيا زني كه لوله هايش را بسته است در مورد حاملگي مجدد بايد نگران باشد يا خير ؟

بطور كلي خير، بستن لوله ها در زن يكي از روشهای خيلي مؤثر و تقريباً دائمي است. اگرچه مؤثر نيست لكن احتمال حاملگي بسيار پايين است. طبق تحقيقات احتمال بروز حاملگي بعد از بستن لوله ها و بعد از يكسال احتمال حاملگي ناخواسته بسيار ناچيز است .

۵٫ حاملگي بعد از بستن لوله ها نادر است اما چرا در مواردی اتفاق مي افتد ؟

اغلب اوقات به دليل حامله بودن زن حين جراحي و يا برش اشتباهي محل ديگری به جای لوله های رحمي، رخ مي دهد .

۶٫ اگر زني بعد از بستن لوله ها تصميم به داشتن بچه ديگری بگيرد ، آيا حاملگي بر خواهد گشت ؟

بطور كلي خير، بستن لوله ها دائمي است و در صورت تمايل به بارداری مجدد بايد روش ديگری را انتخاب نمايند. جراحي جهت بازگشت باروری گران و سخت مي باشد و به ندرت موفقيت آميز است و در صورت حاملگي خطر بروز حاملگي خارج رحم وجود دارد و بطور كلي مي توان گفت بستن لوله ها غير قابل برگشت
است .

۷٫ آيا بستن لوله ها در زن نسبت به مرد (وازكتومي) ارجح است ؟

هر زن و شوهری بايد هر دو روش را بررسي كنند و با شرايط خودشان بسنجند. هر دو روش خيلي مؤثر و بي خطر و دائمي اند و اگر هر دو روش برای هر دو فرد قابل قبول باشد، بهتر است وازكتومي انتخاب شود زيرا راحت تر و بي خطر تر و آسان تر و ارزانتر از بستن لوله ها در زن مي باشد .

۸٫ آيا بستن لوله های رحمي در زن دردناك است ؟

زنهايي كه بي حسي موضعي دريافت مي كنند به جز در موارد نادر احساس درد ندارند وليكن آنها در طي عمل هوشيارند و متوجه حركت رحم و لوله های رحمي توسط پزشك مي شوند كه مي تواند برای زن استرس ايجاد كند. در صورت ايجاد وحشت و يا درد برای زن و در دسترس بودن متخصص بيهوشي و تجهيزات مناسب بيهوشي عمومي انتخاب گردد. بعد از جراحي احساس درد و ضعف برای چندين روز يا حتي هفته وجود دارد اما فرد به زودی توانايي خود را به دست خواهد آورد .

۹٫ يك پزشك چگونه مي تواند به مراجعه كننده جهت تصميم گيری در مورد بستن لوله های رحمي كمك كند ؟

او مي تواند يكسری اطلاعات در مورد كل روشهای پيشگيری بخصوصي در مورد بستن لوله های رحمي به مراجع ارائه دهد سپس به وی جهت تصميم گيری در انتخاب اين روشها كمك كند و در آخر نكاتي را كه به مراجع ارائه شده جهت اطمينان از اينكه آيا مراجعه كننده متوجه شده است يا خير، سوال نمايد .

۱۰٫ آيا روش بستن لوله های رحمي خطر حاملگي خارج رحمي را افزايش مي دهد ؟

خير، كاملاً بر عكس. از آنجاييكه بستن لوله های رحمی احتمال حاملگي را كاهش مي دهد بنابراين خطر حاملگي خارج رحم نيز كاهش مي يابد و تقريباً نادر است. اگر چه در صورت شكست اين روش و ايجاد حاملگي ناخواسته، خطر وجود دارد و در صورت بروز مي تواند حاملگي خارج از رحم تهديد كننده حيات و زندگي فرد باشد. بنابراين پزشك بايد مادر را از احتمال حاملگي خارج رحمي آگاه كند .

۱۱٫ بستن لوله های رحمي در كجا مي تواند انجام گيرد ؟

ميني لاپاراتومي مي تواند در مراكز مامايي و جراحي كه دارای تجهيزات موقت و ثابت باشد و جايي كه تسهيلات زايماني وجود دارد و در مراكز جراحي انجام گيرد. بايد امكان انتقال زن به مراكز مجهزتر در صورت نياز وجود داشته باشد . لاپاراسكوپي نياز به مراكز مجهز جراحي و حضور متخصص بيهوشي دارد .

۱۲٫ روش بستن لوله های رحمی از طريق دهانه رحم (ترانس سرويكال) چيست ؟

اين روش شامل روشهای جديد دسترسي به لوله های رحمي از طريق دهانه رحم است ، بدين صورت كه Essure يك حلقه فنر مانند مي باشد كه توسط هيستروسكوپ از ميان واژن به داخل رحم و از آنجا به داخل هر لوله رحمي برده مي شود و باعث انسداد مسير عبور اسپرم از طريق لوله ها مي گردد. اين وسيله هزينه بالايي دارد و گذاشتن آن دشوار است .