تداخل دارویی چیست؟

منظور از تداخل دارویی عوارض ناخواسته ای است که از ترکیب و مصرف هم زمان دو یا چند دارو ناشی می شود . این عوارض وقتی هر یک از داروها به تنهایی مصرف شوند، رخ نمی دهند. تداخل دارویی می تواند بین داروهای مختلف، بین داروهای تحویز شده توسط پزشک با داروهای بدون نسخه، بین داروها و داروهای گیاهی، داروهای مکمل و حتی مکمل های ویتامینی، بین داروها و برخی خوراکی ها و غذاها رخ دهد . اغلب تداخلات دارویی سهواً و وقتی یک فرد دارویی بدون نسخه را همراه با داروی تجویز شده توسط پزشک مصرف می کند، اتفاق می ٱفتد. یک احتمال هم تجویز دارویی جدید توسط پزشک است، بدون آنکه از دیگر داروهایی که بیمار مصرف می کند، خبر داشته باشد. گاهی این مسئله تحت شرایط اورژانس یا وقتی فرد تحت درمان توسط پزشکی غیر از پزشک همیشگی اش قرار می گیرد، پیش می آید . برخی تداخلات دارویی معمول و حتی مفید هستند. مانند وقتی که دارویی می تواند قدرت داروی دیگری را افزایش داده یا عوارض آن را کاهش دهد. برای مثال گاهی برای کاهش عارضه ی تهوع در برخی داروهای ضد درد ، آن را با یک داروی ضد تهوع ترکیب می کنند .

در برخی تداخلات دارویی، یک دارو می تواند از اثربخشی داروی دیگر بکاهد. برای مثال قرص های جلوگیری از بارداری می توانند اثر برخی آنتی بیوتیک های مشخص را کاهش دهند . تداخل دارویی از راه های دیگری هم می تواند رخ دهد. مثلاً آهن و کلسیم موجود در خوراکی ها، مکمل های ویتامینی و داروهای ضد اسید معده، در معده به آنتی بیوتیک ها چسبیده و جذب آنها به داخل خون جلوگیری می کنند. پس مثال ساده اش ممنوعیت مصرف آنتی بیوتیک خوراکی همراه با شیر است ! گاهی عوارض ناشی از تداخل دارویی می تواند دردسر ساز و مشکل آفرین باشد. به طور مثال وقتی فردی داروهای ضدانعقاد مصرف می کند، اگر به طور سرخود به مصرف دارویی گیاهی بپردازد که تقویت کننده ی اثر ضد انعقادی باشد، می تواند دچار خونریزی داخلی شود ! برخی تداخلات داروی ناشی از کمبود ارثی آنزیم هایی است که برای سوخت و ساز دارو مورد نیاز هستند . نوشیدنی های الکی نیز یکی از خوارکی های متداخل با داروها هستند.

اگر الکل مصرف می کنید باید از عدم تداخل آن با داروها مطمئن شوید. این مسئله بسیار مهم است . تداخلات دارویی بسیار وسیع هستند و هر چه فرد تعداد بیشتری دارو مصرف کند، خطر این تداخلات افزایش می یابد . ساده ترین راه آن است که در مراجعه به هر پزشکی، به طور دقیق او را از داروهایی که مصرف می کنید مطلع سازید. هنگام تحویل دارو از داروخانه در مورد تداخل آن داروها با داروهای دیگر و با مواد غذایی خاص از دکتر داروساز سؤال بپرسید . خواندن بروشوی داخل بسته بندی داروها نیز گاهی کمک کننده است . تاکنون شده دارویی را یکجا با سایر داروها یا خوراکی های مخصوصی استفاده کنید و سپس دچار افت فشار خون، حالت تهوع، سردرد، معده درد و. . . شوید؟ یا اینکه بعد از گذشت زمانی متوجه شوید دارویی که می خورید فوایدی که باید داشته باشد را ندارد یا برعکس، بیش از اندازه تاثیرگذار است؟ اگر چنین تجربه هایی را داشته اید، باید بدانید مصرف همزمان بعضی داروها با یکدیگر یا غذاهای خاص می تواند عوارض مختلف و حتی بسیار خطرناکی داشته باشد! اگر در ادامه این مطلب با ما باشید به شما خواهیم گفت کدام دارو را با کدام غذا نباید بخورید و از چه داروهایی با هم نباید استفاده کنید .

تداخل دارویی مفید هم داریم؟

بعضی تداخلات دارویی می توانند مفید باشند، در واقع بعضی داروها می توانند قدرت داروی دیگر را افزایش داده یا عوارض آن را کاهش دهند. برای مثال گاهی برای کاهش عارضه تهوع در گروهی از داروهای ضد درد، آن را با یک داروی ضد تهوع ترکیب می کنند. البته در بعضی تداخلات دارویی نیز یک دارو می تواند اثربخشی داروی دیگر را کاهش دهد . برای مثال قرص های جلوگیری از بارداری می توانند اثر بعضی از آنتی بیوتیک ها را کاهش دهند. گاهی نیز عوارض ناشی از تداخل دارویی می تواند خطرناك باشد. برای مثال وقتی فرد داروی ضدانعقاد مصرف می کند، اگر بدون مشورت با پزشک از دارویی گیاهی با اثر ضدانعقادی استفاده کند، ممکن است دچار خونریزی داخلی شود ! لبنیات اثر آنتی بیوتیک را کم می کند ! در » لواکویین « و » سیپروفلوکساسین « مثل » کینولون « اغلب آنتی بیوتیک ها از جمله آنتی بیوتیک های خانواده معده به کلسیم و آهن متصل می شوند و نمی توانند جذب بدن شوند بنابراین اثرشان کاهش پیدا می کند و عفونت درمان نمی شود.

پس از مصرف لبنیات، مکمل های حاوی آهن، قرص های کلسیم، قرص یا کپسول روی همزمان با این آنتی بیوتیک ها خودداری کنید. البته مصرف همزمان آنها با مواد غذایی حاوی آهن خیلی مشکل ساز نخواهد بود . – آنتی بیوتیک ها همچنین نباید همزمان با داروهای ضداسید معده، آبمیوه، چای و نوشابه مصرف شوند و بهتر است همراه با آب فراوان، دو ساعت قبل یا شش ساعت بعد از مصرف موارد مذکور در بالا میل شوند . با این دارو سالاد نخورید ! ویتامین K موجود در خوراکی هایی مثل کلم، کاهو، بروکلی، نخود، اسفناج، آووکادو و… می تواند برای کسانی که از داروهای رقیق کننده خون ازجمله وارفارین استفاده می کنند، خطرناك باشد. در واقع نوسانات این ویتامین در بدن می تواند وارفارین را بی اثر کند و آثار ضدانعقادی آن را کاهش دهد؛ در نتیجه احتمال شکل گیری لخته های خونی بالا می رود. پس سعی کنید هر هفته میزان مشخصی از این ویتامین را مصرف کنید. ویتامین K همچنین میزان تاثیر استامینوفن را پایین می آورد .

قبل از خوردن وارفارین بخوانید !

سیر از تشکیل لخته در خون جلوگیری می کند و باعث افزایش رقت خون می شود . بیمارانی که وارفارین مصرف می کنند نباید بیشتر از یک حبه سیر در روز مصرف کنند زیرا ممکن است باعث رقیق شدن بیش از حد خون شان و احتمال خونریزی در بدن شان شود . – مصرف چای سبز و فرآورده های لوبیای سویا باعث کاهش اثر ضدلخته ای وارفارین و افزایش احتمال بروز لخته می شود. در مقابل، مصرف فرآورده های انبه و آب آن باعث افزایش اثر ضد لخته ای وارفارین و احتمال خونریزی می شود . – مصرف فرآورده های پروبیوتیکی مانند ماست پروبیوتیک باعث افزایش تولید ویتامین K در بدن می شود بنابراین مصرف این گونه فرآورده ها باعث افزایش نیاز به مصرف وارفارین خواهد شد .

با این داروها شیرین بیان نخورید

شیرین بیان حاوی گلیسیریزین است؛ ماده ای که فشار خون را افزایش می دهد بنابراین مصرف همزمان آن با  داروی کاهنده فشار خون می تواند تاثیر دارو را کاهش دهد و فشار خون را در سطح خطرناکی بالا نگه دارد. همچنین کسانی که از داروهای مهارکننده ACE » کاپتوپریل « و » انالاپریل « )کاهنده فشار خون( مثل استفاده می کنند نباید از نمک پتاسیم )نمک رژیمی بدون سدیم( استفاده کنند زیرا مهارکننده های ACE خود باعث افزایش اثر پتاسیم در بدن می شوند و می توانند باعث سکته شوند! مصرف همزمان این داروها با انار نیز اثر دارو را افزایش می دهد و می تواند باعث سبکی سر یا سرگیجه به دلیل کاهش فشار خون شود . شیرین بیان با مهار سدیم و دفع پتاسیم باعث می شود عوارض ثانویه کورتون ها مثل پوکی استخوان، ورم و آب سیاه بالا برود. مصرف شیرین بیان با ادرارآورها نیز ممنوع است زیرا باعث دفع پتاسیم می شود و کمبود پتاسیم عامل بروز مشکلاتی در ریتم ضربان قلب خواهد شد. توصیه می شود اگر تحت درمان های دارویی هستید، بیش از ۰۱ گرم گیاه شیرین بیان به شکل چای یا سایر نوشیدنی ها مصرف نکنید . با استاتین، گریپ فروت نخورید مصرف همزمان آب گریپ فروت با استاتین ها )گروهی از داروهای کاهنده کلسترول خون مثل لواستاتین و آتروواستاتین( باعث اختلال در عملکرد آنزیم متابولیزه کننده این داروها در بدن می شود؛ در نتیجه اثر دارو افزایش پیدا می کند . پس اگر از این داروها استفاده می کنید بهتر است تا دو ساعت قبل و بعد از مصرف آنها آب گریپ فروت ننوشید و روی هم رفته طی روز بیش از ۰۵۱ سی سی از این آبمیوه نخورید. آب گریپ فروت اثر و عوارض جانبی بعضی از داروهای دیگر را نیز افزایش می دهد.

به طور کلی بهتر است همزمان با آن از مصرف داروهای مخصوص قلب، آلرژی، اضطراب، آسم، لخته های خونی، سرطان، سرفه، افسردگی، صرع، پرفشاری خون، عفونت، سکته های مغزی و قلبی خودداری کنید . این پنیر را با قرص ضد افسردگی نخورید مهارکننده های مونوآمین اکسیداز با نام اختصاری MAO دسته ای از داروهای ضدافسردگی هستند. این داروها به دلیل عوارض جانبی و تداخل های دارویی خطرناك شان کمتر تجویز می شوند اما در درمان افسردگی و مراحل ،» لینزولید « اول بیماری پارکینسون بسیار موثرند. در واقع این گروه از داروها و همچنین آنتی بیوتیک هایی مثل کمک می کند را از کار می اندازند.

تیرامین نوعی اسیدآمینه است که در » تریامین « آنزیمی که به تجزیه پنیرهایی با تاریخ نگهداری بالا مثل پنیر پارمسان، گودا و بلوچیز و همچنین سوسیس و کالباس، موزهای خیلی رسیده، آووکادو، اسفناج، سس سویا و ماءالشعیر یافت می شود . تیرامین اگر در بدن تجزیه نشود، فشار خون را افزایش می دهد بنابراین افرادی که از مهارکننده های MAO استفاده می کنند اگر همزمان با داروی شان از این خوراکی ها مصرف کنند، ممکن است فشار خون شان به درجات خطرناکی بالا برود و آنها را دچار درد شدید قفسه سینه کند. همچنین باید همزمان با این داروها از مصرف محرك های دیگر مثل کافئین خودداری کرد چون اثر دارو را افزایش می دهند . اثر قرص ضدبارداری کم می شود اگر . . . ! مصرف همزمان قرص ضدبارداری با داروی ریفامپین (نوعی آنتی بیوتیک) و همچنین ترکیبات پنی سیلین و تتراسایکلین، فنوباربیتال، کاربامازپین، فنی تویین و بسیاری از ضدصرع های دیگر، داروهای ضدسل و داروهای ضدمیگرن باعث کاهش اثر این قرص می شود.

علاوه بر این، قرص ضدبارداری باعث افزایش انعقادپذیری خون می شود و می تواند باعث کاهش اثر بعضی از داروهای ضدانعقاد خون همچون وارفارین شود. این قرص همچنین باعث کاهش جذب ویتامین B و اسیدفولیک می شود بنابراین در دوران مصرف آن نباید از منابع غنی ویتامین B مثل جگر و سبزی هایی با رنگ سبز تیره مثل اسفناج غافل شوید . داروی ضدآکنه با آب هویج نمی سازد آکوتان و دکوتان( با داروهای داکسی سیکلین، مینوسیکلین، ( » ایزوترتینوئین « مصرف همزمان داروی ضدآکنه تتراسیکلین، متوترکسات، مکمل های حاوی ویتامین A و هر نوع مکمل برای افزایش یا کاهش وزن و بدن سازی ممنوع است. توصیه می شود از مصرف الکل هم خودداری شود زیرا باعث عوارض کبدی خواهد شد. بهتر است در طول درمان این دارو از زیاده روی در مصرف آب هویج )بیش از دو لیوان در روز( خودداری کنید چراکه این دارو از مشتقات ویتامین A تولید شده است و زیاده روی در مصرف آب هویج همزمان با آن ممکن است باعث آسیب کبدی شود